Trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc được coi là thiên đường của những mặt hàng được sản xuất giá rẻ, chất lượng thấp - một đất nước khổng lồ với những thành phố công nghiệp mọc lên san sát, đầy ô nhiễm. Đó là một lối suy nghĩ tiêu cực sinh ra bởi nhiều yếu tố.

Tuy nhiên, thực tế đã thay đổi. Nhiều người đã xem xét lại và nhận ra rằng, tại Trung Quốc có vô số mặt hàng xa xỉ với chất lượng thủ công được đánh giá rất cao. Khi Trung Quốc vươn mình trở lại, chúng ta nên thừa nhận rằng, bên cạnh những nhà máy sản xuất hàng loạt ồ ạt, đây cũng là quê hương của vô số nghệ nhân bậc thầy trong rất nhiều lĩnh vực. Chế tạo đồng hồ cũng nằm trong số đó. Những người đàn ông, những người phụ nữ ở đất nước tỷ dân này vẫn âm thầm duy trì các phương pháp sáng tạo hàng thế kỷ.

Đồng hồ Atelier Wen Perception

Cheng Yu Cai là một người nghệ nhân vẫn luôn duy trì kỹ thuật chế tác truyền thống tại Trung Quốc. Ngay lần đầu được tiếp xúc với nghệ thuật guilloché, ông đã bị mê hoặc ngay lập tức. Nhưng vào thời điểm đó, Internet chưa hề xuất hiện, ông cũng không biết tìm ai về nghệ thuật guilloché để học hỏi. Bởi vậy, điều ông có thể là tự mình bước đi. Nỗ lực thành thạo nghề làm ra hoạ tiết guilloché dường như trở thành nỗi ám ảnh của ông Cheng. Ông chìm trong không gian xưởng của mình hàng đêm sau mỗi ngày làm việc. Sau hai năm, ông Cheng không tiếp tục làm việc lại một xưởng sản xuất đồ bạc và tiếp tục nghiên cứu thêm một năm cho tới khi ông cảm thấy kỹ năng của mình đã đủ dùng.

Không có công cụ từ bên ngoài, ông Cheng đã tự mình thiết kế hầu hết bộ phận cho máy móc trong xưởng của riêng mình. Nhiều năm sau, ông Cheng là một trong khoảng 30 bậc thầy về chế tạo guilloché trên thế giới và là người duy nhất ở châu Á. Xưởng chế tác của ông Cheng hiện có 4 máy chế tạo đồng hồ và 4 máy tiện làm họa tiết guilloche với khả năng tạo ra hơn 1000 mẫu. Trong xưởng chế tác của ông Cheng cũng có các nghệ nhân trẻ tuổi học nghề. Ông Cheng hi vọng, dưới sự hướng dẫn đào tạo của mình, các học viên có thể tiếp nhận được kiến thức và kỹ năng từ ông để hình thành một thế hệ thợ thủ công guilloché mới ở Trung Quốc.

Nép mình trong dãy núi Tân Mật, đằng sau bức tường cao, xuyên qua khoảng sân tràn ngập cây xanh và cà chua, bạn sẽ tìm thấy Sanloutang Studio. Đây là xưởng guilloché duy nhất ở Trung Quốc, do Master Guillocheur (bậc thầy về guilloche) Cheng Yu Cai điều hành. Bạn sẽ không tìm thấy máy CNC hay máy tính chạy phần mềm CAD nào ở đây. Những gì bạn sẽ thấy là một nhóm thợ thủ công tận tâm kiên nhẫn và tỉ mỉ miệt mài với công việc kinh doanh của họ với các máy tiện vận hành nhờ sức của đôi bàn tay. Những nghệ nhân này gồm có Master Cheng, anh trai và cả con trai của ông, đại diện cho số lượng nhỏ những người thợ chế tác đồng hồ ở Trung Quốc nhưng đang ngày càng gia tăng. Họ là minh chứng cho nhận định tai tiếng về một đế chế công nghiệp đầy khói bụi của đất nước này chỉ nói lên một phần câu chuyện.

Nép mình trong dãy núi Tân Mật, đằng sau bức tường cao, xuyên qua khoảng sân tràn ngập cây xanh và cà chua, bạn sẽ tìm thấy Sanloutang Studio. Đây là xưởng guilloché duy nhất ở Trung Quốc, do Master Guillocheur (bậc thầy về guilloche) Cheng Yu Cai điều hành

Cùng với những nghệ nhân như ông Cheng Yu Cai là các thương hiệu như Atelier Wen. Atelier Wen tìm cách lưu giữ và nâng tầm ngành chế tạo đồng hồ tại Trung Quốc bằng cách hợp tác với những đơn vị tốt nhất. Đối với mặt số, Atelier Wen hợp tác với Master Cheng và nhóm tại studio của ông ấy. Khi làm việc với các đối tác Trung Quốc khác nhau, thương hiệu này đã nhìn thấy cơ hội thể hiện tính nghệ thuật và năng lực mà ngành chế tạo đồng hồ Trung Quốc có thể mang lại. Để làm được điều đó, Atelier Wen đã bắt đầu tạo ra một loạt video tài liệu ngắn, trong đó video đầu tiên tập trung vào Master Cheng.

Ngày nay, mặt số đồng hồ guilloche hiện tại đều được dập hoặc cắt bằng máy CNC. Trên thực tế, chưa tới 1% mặt số guilloche ngày nay được thực hiện thủ công. Các mặt số guilloche làm theo cách thứ hai luôn có mức giá cao và được các nhà sưu tập đánh giá cao. Bởi để tạo ra được một mặt số guilloche thủ công thực sự rất phức tạp và người nghệ nhân cũng cần rất nhiều năm luyện tập để làm chủ được kỹ thuật này.

Có thể nhìn thấy sự khác biệt rõ ràng giữa một người thợ thủ công có một năm kinh nghiệm với một thợ thủ công có ba năm kinh nghiệm. Tỉ mỉ và cẩn thận là hai đức tính quan trọng để trở thành một nghệ nhận chế tạo mặt số guilloche. Tại xưởng của mình, ông Cheng dành ra hàng giờ liên tục với mặt số guiloche, và dù đó là một lỗi rất nhỏ, nó cũng sẽ bị vứt đi.

Tỉ mỉ và cẩn thận là hai đức tính quan trọng để trở thành một nghệ nhận chế tạo mặt số guilloche. Tại xưởng của mình, ông Cheng dành ra hàng giờ liên tục với mặt số guiloche, và dù đó là một lỗi rất nhỏ, nó cũng sẽ bị vứt đi.

Thương hiệu Atelier Wen đã nghe về tên tuổi của ông Cheng Yu Cai và liên lạc lần đầu với ông qua một người bạn ở Bắc Kinh vào năm 2020. Có thể thấy, bậc thầy Cheng Yu Cai và cả studio chế tác của ông là một đối tác hoàn hảo để truyền tải tầm nhìn của thương hiệu Atelier Wen về mặt số guilloché thủ công có nguồn gốc Trung Quốc. Đối với bộ sưu tập Perception của Atelier Wen, Master Cheng (Master, danh xưng để gọi về một bậc thầy trong một lĩnh vực) và nhóm của ông chế tạo từng mặt số, sử dụng mẹo khắc kim cương mà Master Cheng đã tự sửa đổi để có những góc hoàn hảo. Tùy thuộc vào mẫu guilloché cụ thể, một đầu góc khác nhau được sử dụng, cho phép thực hiện mỗi mặt số chính xác hơn và hiệu quả hơn.

Atelier Wen tìm cách lưu giữ và nâng tầm ngành chế tạo đồng hồ tại Trung Quốc bằng cách hợp tác với những đơn vị tốt nhất

Master Cheng nhấn mạnh tới mức sai số cực kỳ nhỏ, với dung sai của mỗi máy được hiệu chỉnh ở mức chỉ 3 micron (mỏng hơn một sợi tóc người). Với các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về chất lượng từ Master Cheng và các mẫu đồng hồ phức tạp của Atelier Wen, mỗi mặt số cần không ít hơn tám giờ và có tới 100.000 vòng quay để hoàn thành, ngay cả một lỗi nhỏ nhất cũng khiến mặt số bị loại bỏ. Và cuối cùng, kết quả thật mãn nhãn.

Những nghệ nhân như Master Cheng và nhóm của ông vẫn là ngoại lệ hiếm hoi tại Trung Quốc, nơi vẫn đang được xem là cường quốc của ngành sản xuất hàng loạt. Nằm rải rác trên mọi miền của đất nước tỷ dân còn những nghệ nhân của các ngành nghề thủ công, những người vẫn sử dụng các kỹ thuật truyền thống để tạo ra các món đồ vật đẹp đẽ đầy linh hồn trong khi các công ty, tập đoàn lớn sản xuất đủ mọi thứ với số lượng lớn bằng máy móc hiện đại bậc nhất. Với sự bảo trợ của các thương hiệu như Atelier Wen, dần dần nhận thức về các sản phẩm "Made in China" kém chất lượng đang dần cải thiện. Và điều đó hoàn toàn xứng đáng khi nhắc đến ông Cheng Yu Cai hay bất kỳ người nghệ nhân nào.

Tác giả Thu Huyền Bùi

02/04/2024