Ba chiếc đồng hồ đáng chú ý nhất tại phiên đấu giá Antiquorum ngày 31 tháng 5 năm 2025
Phiên “Important Modern & Vintage Timepieces” mà Antiquorum tổ chức vào ngày 31/ 5 tại khách sạn Mandarin Oriental - Hong Kong tới đây được nhiều nhà sưu tầm xem là điểm hẹn quan trọng của mùa xuân. Danh sách hơn ba trăm lô phủ khắp phổ sưu tầm – từ đồng hồ bỏ túi thế kỷ XIX cho tới các mẫu thể thao thép đương đại – nhưng trong số đó vẫn nổi lên ba cái tên được trao nhiều sự chú ý hơn cả, bởi mỗi chiếc đại diện cho một quan niệm khác nhau về kỹ thuật, về câu chuyện phát triển sản phẩm và về cách đồng hồ cơ học được gìn giữ trong thế kỷ XXI.
Chiếc thứ nhất, “Pièce d’École”, là nguyên mẫu duy nhất của dự án Le Garde-Temps, Naissance d’une Montre, do Greubel Forsey, Philippe Dufour và Michel Boulanger hợp tác thực hiện. Chiếc thứ hai, Patek Philippe Ref. 5531R-012 “Lavaux”, kết hợp minute repeater với world-time trong một mặt số men cloisonné thủ công hiếm gặp. Và chiếc thứ ba, Patek Philippe Ref. 5951P-001, là chronograph rattrapante kiêm lịch vạn niên bằng bạch kim, niêm phong nguyên bản từ năm 2011. Bài viết này dành nhiều chỗ hơn cho phần mô tả bằng lời, hạn chế liệt kê khô khan, nhằm giúp người đọc hình dung cụ thể giá trị của từng chiếc đồng hồ – tất nhiên, với một thái độ thận trọng và khiêm nhường đối với thang đo “giá trị” luôn biến động của thị trường sưu tầm.
1. “Pièce d’École” – thành quả đầu tiên của hành trình chín năm
- Xem thêm: Stephen Forsey nói gì về Greubel Forsey?
Câu chuyện bắt đầu năm 2006, khi Robert Greubel và Stephen Forsey – hai người đồng sáng lập Greubel Forsey – bắt tay với bậc thầy hoàn thiện Philippe Dufour để lập ra Time Æon Foundation. Mối lo lúc ấy rất thực tế: nhiều thao tác thủ công trong ngành đồng hồ có nguy cơ biến mất khi sản lượng công nghiệp và máy CNC chiếm ưu thế. Ba người quyết định tìm một “học viên” trẻ, truyền lại kiến thức bằng hình thức kèm cặp trực tiếp, ghi chép mọi bước để làm tư liệu công khai. Người được chọn – Michel Boulanger – khi đó vốn là giáo viên chế tác tại Paris. Ông nhận nhiệm vụ ròng rã gần một thập kỷ: tự tay chế tác một chiếc đồng hồ đeo tay tourbillon hoàn chỉnh, dùng dụng cụ cổ điển, tuân thủ tinh thần thế kỷ XIX. Ông đã lấy cảm hứng từ 2 nghệ nhân đồng hồ Jacques-Frédéric Houriet và Abraham-Louis Breguet.
Pièce d’École SCHOOL WATCH PROTOTYPE do Greubel Forsey, Philippe Dufour và Michel Boulanger hợp tác (Ảnh: Antiquorum)
Thành phẩm đầu tiên, hoàn tất năm 2016, được đặt tên thân mật là Pièce d’École – một “bài thực hành” đúng nghĩa. Đồng hồ mang vỏ vàng trắng 18 cara, đường kính khoảng 45 milimét. Mặt số được cắt lộ máy vừa phải để người xem thấy cầu tourbillon, cầu bánh xe vành, cũng như những vát cạnh được đánh bóng tay. Trên mặt số đó, tên Greubel Forsey và Philippe Dufour được khắc cạnh nhau; phía sau, trên đĩa cầu chính, Michel Boulanger để lại chữ ký của mình. Việc trưng khắc ba cái tên không nhằm tô vẽ hào quang cá nhân, mà để chỉ ra mối liên hệ kế thừa: kiến thức của hai thế hệ trước đi xuyên qua bàn tay người học trò và biến thành sản phẩm hữu hình.
Bên trong chiếc vỏ ấy là bộ máy lên dây tay có tourbillon quay hết vòng trong một phút, dao động ở tần số truyền thống 21 600 nhịp mỗi giờ. Số càng, chân kính hay thông số trữ cót không làm nên điều đặc biệt của chiếc đồng hồ này; điểm đáng nói là mọi chi tiết kim loại đều được gia công bằng dũa, cưa và vồ chứ không phải bằng tiện điều khiển số. Khi nguyên mẫu được đưa vào phiên đấu giá của Christie’s ở Hồng Kông năm 2016, giá búa dừng ở 1,46 triệu đô la Mỹ. Toàn bộ tiền lãi sau premium được đưa trở lại quỹ của Time Æon – đúng như mục đích ban đầu: dùng giá trị sưu tầm nuôi dưỡng quá trình truyền nghề.
Gần mười năm trôi qua, thị trường vẫn chỉ có duy nhất một “Pièce d’École”. Con số ước tính mà Antiquorum đưa ra lần này – 8 đến 18 triệu đô la Hồng Kông – phản ánh thực tế rằng khó có dữ liệu nào để so sánh. Nếu vượt khung cao nhất, kết quả cũng chỉ nói lên một điều giản dị: vẫn có những nhà sưu tầm sẵn sàng chi trả cho một câu chuyện học nghề được ghi chép nghiêm túc.
2. Patek Philippe Ref. 5531R-012 “Lavaux” – tiếng chuông gắn liền với vị trí
Khác với câu chuyện mang tính “thực nghiệm sư phạm” của Pièce d’École, Ref. 5531R của Patek Philippe xuất hiện lần đầu vào năm 2017 như một sản phẩm thương mại có giới hạn. Ý tưởng quan trọng nhất nằm ở bộ máy R 27 HU: minute repeater sẽ gõ chính xác giờ của thành phố đang hiển thị tại vị trí 12 giờ trên vòng world-time, thay vì đánh giờ gốc. Mặc dù nghe qua là cải tiến nhỏ, nhưng để khớp được sao repeater với vòng 24 múi giờ, các kỹ sư Patek phải thiết kế lại truyền động, tạo ra năm bằng sáng chế mới.
Patek Philippe Ref. 5531R-012 (ảnh: Antiquorum)
Chiếc 5531R-012 sản xuất năm 2020 thêm một tầng giá trị mỹ thuật. Trung tâm mặt số là bức tranh men cloisonné thu nhỏ vẽ ruộng nho bậc thang Lavaux nằm bên hồ Geneva. Nghề men cloisonné ở Patek được duy trì bởi chưa tới mười nghệ nhân; mỗi mặt số cần gần 40 xentimét dây vàng mỏng bện thành ô, rồi phủ men nhiều màu và đem nung đi nung lại ở nhiệt độ trên 800 độ C. Mỗi đợt nung men đều tiềm ẩn nguy cơ nứt vỡ, nên tỷ lệ loại bỏ khá cao. Tổng thời gian để một mặt số hoàn thiện vào khoảng hai tuần – chưa kể những bề mặt bị lỗi phải làm lại từ đầu. Vì hạn chế đó, số lượng dial “Lavaux” được cộng đồng ước tính dưới 40 chiếc.
Chiếc đồng hồ mang vỏ vàng hồng đường kính danh nghĩa 40,2 milimét (thao tác đo vòng bezel của Antiquorum cho kết quả 42 milimét nếu lấy điểm ngoài cùng). Mặt sau kính cho phép quan sát rotor bằng vàng 22 cara và bộ côn gông đặt hơi chéo để tối ưu không gian. Thao tác trượt công tắc điểm chuông ở hông trái vẫn quen thuộc với người chơi dòng minute repeater của Patek; điểm khác biệt duy nhất là tiếng chuông sẽ tương ứng với thành phố người đeo vừa xoay tới, dù đó là Hồng Kông, New York hay Paris.
Về giá, dòng minute repeater world-time “Lavaux” từng xuất hiện công khai hai lần, mỗi lần chạm mốc khoảng một triệu đô la Mỹ. Giá mở cửa 5,6 triệu Hồng Kông – khoảng 730 nghìn USD – vì thế được xem là “dễ vào” so với giá thị trường thấp nhất vừa ghi nhận. Nhưng đi kèm mức vào cửa ấy là trách nhiệm: Patek hiện khuyến cáo chu kỳ đại tu cho repeater là 10 năm, chi phí khoảng 15 000 franc Thụy Sĩ và thời gian chờ tối đa 18 tháng vì phải gửi về Geneva. Đây là chi tiết người mua nên tính trước khi giơ paddle.
3. Patek Philippe Ref. 5951P-001 – khi lịch vạn niên gặp rattrapante trong vỏ cushion nhỏ gọn
Nếu 5531R cho thấy Patek đổi mới về mặt cơ chế, thì Ref. 5951P lại gợi ý một thử nghiệm thị giác của thương hiệu. Khi ra mắt Baselworld 2010, chiếc đồng hồ dùng vỏ cushion 37 milimét – kích cỡ thuộc loại gọn trong thế giới grand complication – và chọn phối màu đen-đỏ khá “thể thao” so với truyền thống. Ba kim giờ phút giây trung tâm được sơn trắng, riêng kim chronograph rattrapante sơn đỏ; vòng tachymetre in đỏ tương phản trên nền tối. Cửa sổ lịch vạn niên chiếm nửa dưới mặt số nhưng không tạo cảm giác nặng nề vì được đặt vào đúng trung tâm đối xứng.
Patek Philippe Ref. 5951P-001 (ảnh: Antiquorum)
Trái tim của mẫu 5951P là bộ máy CHR 27-525 PS Q. Nền tảng CHR 27-525 ban đầu được Patek phát triển cho chiếc 5959P năm 2005, khi đó là bộ rattrapante mỏng nhất thế giới. Sau khi gắn thêm mô-đun lịch vạn niên dày vỏn vẹn 2,05 milimét, tổng độ dày phần máy chỉ 7,3 milimét. Con số ấy đến nay vẫn chưa bị vượt qua trong giới đồng hồ rattrapante kết hợp lịch vạn niên. Việc hoàn thiện từng chi tiết – đánh bóng gờ cầu, chải tia, vát cạnh – được thực hiện thủ công; Patek ước tính hơn 400 giờ lao động cho mỗi bộ máy.
Patek Philippe Ref. 5951P-001 (ảnh: Bonhams)
Chiếc 5951P-001 mang vỏ bạch kim, dây da và khóa gập cũng bằng bạch kim, được xuất xưởng năm 2011 và cho tới lúc này vẫn còn niêm phong màng bảo vệ của hãng – tình trạng thường được mô tả là “single-sealed”. Examiner của Antiquorum đánh giá vỏ và mặt số cùng đạt thang “1”, tức “như mới”; bộ máy được khuyến nghị đại tu, phần lớn vì lớp dầu bôi trơn sau mười bốn năm có thể đã khô.
Trên thị trường công khai, một chiếc 5951P cùng series, đã tháo seal, đạt 304 800 franc Thụy Sĩ tại Phillips Geneva tháng 3 năm 2024. Giá mở 1,9 triệu Hồng Kông (khoảng 246 000 USD) lần này thấp hơn mức Phillips khoảng 20 %. Tuy nhiên, người mua nên nhớ rằng bảo dưỡng rattrapante phức tạp hơn chronograph thường và chi phí đang ở ngưỡng tương đương minute repeater.
4. Đặt ba chiếc lên cùng một bàn cân
“Pièce d’École” vượt xa hai chiếc Patek về tính độc nhất, nhưng cũng khép hẹp cửa thoát thanh khoản nhất. 5531R “Lavaux” đứng giữa: sản lượng ít, lại mang complication gắn tên Patek, nên độ nhận biết cao, song yêu cầu bảo trì dài hạn. 5951P-001 có giá đầu vào thấp nhất, kích thước dễ đeo và thiết kế khác biệt, nên phù hợp người muốn mở rộng danh mục grand complication với rủi ro tài chính vừa phải.
Ba chiếc cùng chung điểm: chuyện kể phía sau minh bạch. “Pièce d’École” ghi chép toàn bộ quá trình học nghề; 5531R-012 có hồ sơ mặt số cloisonné và hồ sơ âm thanh repeater lưu trữ tại Patek; 5951P-001 giữ nguyên seal, phụ kiện và giấy chứng nhận. Yếu tố minh bạch thông tin thường được đánh giá cao trong bối cảnh thị trường thứ cấp biến động sau giai đoạn sốt nóng 2020-2022.
5. Lời kết
Antiquorum không quảng bá rầm rộ những lô đắt giá nhất như một số nhà đấu giá khác, nhưng lựa chọn khung ước tính khiêm tốn cho ba chiếc đồng hồ này cho thấy họ muốn để thị trường tự xác lập. Kết quả ngày 31 tháng 5 sẽ phần nào phản ánh khẩu vị hiện tại của giới sưu tầm cao cấp: họ ưu ái đồng hồ kể chuyện truyền nghề, đồng hồ kết hợp công năng mới trong khuôn khổ truyền thống, hay đồng hồ phá cách về hình thức mà vẫn giữ nền tảng kỹ thuật kinh điển?
Dù giá búa ở mức nào, cả ba chiếc đều gợi ý rằng đồng hồ cơ học – dẫu có lúc trở thành công cụ đầu tư – vẫn trước hết là phương tiện truyền tải tri thức. Pièce d’École truyền tải niềm say mê gìn giữ thao tác thủ công; 5531R-012 kể cách Patek giải quyết một vấn đề kỹ thuật tưởng nhỏ nhưng rất thực dụng; 5951P-001 chứng minh rằng độ phức tạp và tính mỏng không nhất thiết phải hy sinh yếu tố đeo được hàng ngày. Nói cách khác, nếu mỗi chiếc đồng hồ là một bài học, thì phòng đấu giá Antiquorum sắp tới chẳng khác nào một lớp học nơi bài tập và bài giảng được đặt cạnh nhau chờ người có duyên bước vào.
